Wij zijn een ondernemingsraad van een organisatie die per 1 januari 2014 zal opgaan in een andere, nieuwe organisatie. Deze nieuwe organisatie wordt gevormd door de samenvoeging van drie organisaties, waarvan een dus de onze. Wij vragen ons af hoe wij moeten omgaan met de medezeggenschap in deze fase en in de toekomst. Kunnen wij als ondernemingsraad van een van de drie organisaties ook al iets zeggen over de toekomstige situatie en de nieuwe organisatie? Daar zijn wij immers niet de ondernemingsraad van. En hoe wordt de medezeggenschap in de nieuwe organisatie geregeld? Waarschijnlijk is er bij de start van de nieuwe organisatie niet direct een officieel gekozen ondernemingsraad.
De Wet op de ondernemingsraden (WOR) kent geen wettelijke oplossing voor dit soort transitiefases. Dit is ook wel een vaak gehoorde kritische noot op de WOR De medezeggenschap in overgangssituaties is wettelijk ongeregeld. Dat betekent overigens niet dat er geen oplossingen zijn voor: een goede waarborging van de medezeggenschap in overgangsfases. Feitelijk zijn de ondernemer en de ondernemingsraad relatief vrij daar zelf afspraken over te maken. Wel moeten die afspraken in lijn zijn met de bedoelingen van de WOR. Dat betekent dat de te maken afspraken als beoogd doel moeten hebben het overleg met én de vertegenwoordiging van de in de werkzame personen. Ook moet het bevorderlijk zijn voor een goede toepassing van de WOR. Dit houdt in de praktijk in dat de afspraken er bijvoorbeeld in moeten voorzien dat er voor de nieuwe organisatie verkiezingen worden georganiseerd. Ook moeten de afspraken beogen, totdat er een nieuw verkozen ondernemingsraad aantreedt, dat de bestaande ondernemingsraden al zoveel mogelijk aansluit en bij de nieuwe zeggenschapsverhoudingen.
In de praktijk is het uitgangspunt bij een fusie of een overgang van een onderneming dat de continuïteit in de medezeggenschap voor en na de fusie of overname moet worden gewaarborgd. Het komt vaak voor dat voorafgaand aan een samenvoeging of een overgang van onderneming betrokken werknemers vertegenwoordigers uit de verschillende ondernemingsraden een tijdelijke ondernemingsraadsamenstellen. Deztijdelijke ondernemingsraad (vaak TOR genoemd, of ook wel BOR: bijzondere ondernemingsraad) blijft dan functioneren tot het moment waarop binnen de nieuwe onderneming officieel een or wordt verkozen functioneren. Op die manier wordt dus voorkomen dat er een vacuüm ontstaat in het uitoefenen van medezeggenschapsrechten. Een nieuwe ondernemingsraad zal immers pas kunnen aantreden nadat er verkiezingen zijn uitgeschreven en er leden voor de nieuwe medezeggenschapsorganen voor de nieuwe organisatie zijn gekozen. Doorgaans zal dat proces al gauw meer dan drie maanden in beslag nemen. Een dergelijke ondernemingsraad kan blijkens de rechtspraak worden beschouwd als een volwaardige ondernemingsraad, die zelfs de mogelijkheid heeft om in rechte op te treden. Daarbij is het wel belangrijk dat er expliciete afspraken over een dergelijke tijdelijke ondernemingsraad met de ondernemer zijn gemaakt. Deze afspraken worden veelal in een convenant vastgelegd.
Nog voor de volledigheid het volgende. Bij overgang van een onderdeel van een onderneming kan als tijdelijke oplossing gekozen worden voor de constructie dat de (gekozen) werknemersvertegenwoordigers van het onderdeel van de organisatie dat overgaat, worden toegevoegd aan de ondernemingsraad van de overnemende organisatie. Dan gaat in feite ook de status van werknemersvertegenwoordiger (or-lid) over naar de overnemende organisatie. Soms is dit lastig, omdat niet altijd de gekozen ondernemingsraadseden beschikbaar zijn, die ook overgaan met de ondernemingsactiviteiten. In dat geval kunnen dan verkiezingen worden uitgeschreven voor het opvullen van toegevoegde zetels bij de ondernemingsraad van de overnemende organisatie. Werknemers van het onderdeel dat overgaat kunnen daarmee een of enkele zetels binnen de or van de overnemende partij innemen.
In de praktijk komt het ook voor dat zonder verkiezingen een of meer kandidaten voor die tijdelijke periode worden aangezocht. Zeker als het niet lang duurt voordat er or-verkiezingen worden gehouden, kan dit een voor de hand liggende oplossing zijn.
