Een werkgever vroeg mij laatst of hij zijn werknemers mag verbieden om op vakantie te gaan naar een land met een oranje of rood reisadvies. Hoe zit dat?
Oranje of rood reisadvies
Het wordt tijdens de coronacrisis vanuit de overheid afgeraden om op vakantie te gaan naar oranje landen. Voor rode landen geldt een volledig negatief reisadvies. Welk reisadvies er geldt staat vermeld op Nederlandwereldwijd.nl. Wie terugkeert uit een oranje of rood land, moet vervolgens 10 dagen in quarantaine. De overheid noch de werkgever kan een werknemer verbieden naar een dergelijk land op vakantie te gaan. Of hij het risico neemt bepaalt de werknemer uiteindelijk toch zelf. Het is de eigen verantwoordelijkheid van de werknemer om vervolgens op tijd terug te zijn om de volledige quarantaine af te maken voordat hij weer aan het werk kan. Wél kan het handig zijn voor een werkgever om zijn werknemers nadrukkelijk te informeren over deze verplichting en de risico’s
Loon doorbetalen?
Maar hoe zit dat als er een overlap is van de quarantaineperiode met de periode dat de werknemer weer zou moeten gaan werken? Komt die periode voor risico van de werkgever? Of mag een werkgever dan besluiten het loon van die werknemer – die bewust naar een oranje of rood gebied op vakantie is gegaan – in te houden? De werknemer kan immers niet werken. Wat zegt de wet hierover?
Tot 1 januari 2020 gold de hoofdregel geen arbeid, geen loon. Er bestonden bekende uitzonderingen op deze hoofdregel, zoals het recht op loon van een werknemer die door ziekte geen arbeid kon verrichten. Vanaf 1 januari 2020 is de hoofdregel omgedraaid, geen arbeid, wel loon. In tegenstelling tot voorheen moet de werkgever nu aannemelijk maken dat het niet verrichten van de arbeid in de risicosfeer van de werknemer ligt. Overigens is niet de bedoeling van de wetgever dat de wijziging van de hoofdregel tot een wezenlijke verandering van de risicoverdeling tussen werkgever en werknemer leidt.
Een uitzondering op de hoofdregel geen arbeid, wel loon is denkbaar als de werknemer geen arbeid heeft verricht door een oorzaak die in redelijkheid binnen zijn risicosfeer ligt. Is dat laatste het geval als je afreist naar een land met een oranje of zelfs rood reisadvies? Mag de werkgever dan – als de werknemer als gevolg van die reis niet kan komen werken – het loon inhouden? Levert dat een redelijke grond voor looninhouding op? Daarvoor is vereist dat de werknemer bewust naar een risicogebied is afgereisd en dat de werkgever voorafgaand aan deze reis uitdrukkelijk heeft aangegeven dat de werknemer geen recht zal hebben op loondoorbetaling indien deze tijdens of na de reis in quarantaine komt te zitten en daardoor niet (op tijd) op het werk kan zijn. Van de andere kant kan ook van belang zijn dat de werknemer vanuit thuis kan werken tijdens de gedwongen quarantaine.
Rechters kijken altijd zeer kritisch naar inhouding van loon door werkgevers. Dat is een zeer zware sanctie voor een werknemer en raakt een werknemer direct in zijn belang. Het is op dit moment nog onduidelijk hoe een rechter zal oordelen over inhouding van loon in een voornoemd geval. Maar in dat kader is het voor de werkgever van belang dat hij zijn werknemers vooraf schriftelijk heeft gewezen op de consequenties die de werkgever zal verbinden aan het op vakantie gaan naar een land met code rood/oranje.
Terugdraaien vakantie
Stel dat een werknemer vanwege een aangepast reisadvies eerder is teruggekomen van vakantie en 10 dagen in thuisquarantaine gaat, kost hem/haar dat dan de al afgesproken vakantiedagen? In ieder geval mag de werknemer niet eenzijdig de afgesproken vakantiedagen terugdraaien of wijzigen. Dat kan de werknemer alleen ná overleg en met toestemming van de werkgever doen. De werkgever mag van de andere kant niet zonder redelijke grond een dergelijk verzoek weigeren. De werkgever zal hier zich redelijk moeten opstellen. Als de werknemer thuis kan werken en de werkgever verder geen schade lijdt zal de werkgever in beginsel moeten instemmen met het verzoek tot intrekken van vakantiedagen.
