HomeActueelPublicatiesAfspraken en interpretatie

Afspraken en interpretatie

Verschenen in OR Magazine, Juni 2021, p.14-15

Reeks: Het instemmingsrecht onder de loep, deel 3.

Dit derde artikel over het instemmingsrecht handelt over de rolverdeling tussen de vakbonden en de ondernemingsraad. Welke rol kan de OR spelen op het terrein van de arbeidsvoorwaarden?

In artikel 27 lid 3 van de WOR staat dat het instemmingsrecht van de ondernemingsraad vervalt wanneer een bepaalde aangelegenheid al inhoudelijk is geregeld in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao). Dit geldt ook voor onderwerpen die op zichzelf instemmingsplichtig zijn. De cao die wordt afgesproken met vakbonden krijgt dus ’voorrang’.

Spel de cao
Het is goed opletten voor de OR. Staat bijvoorbeeld in de cao dat de werkgever bij ziekte twee wachtdagen zal inhouden, dan is de zaak inhoudelijk geregeld in de cao. Er is dan geen instemmingsrecht voor de ondernemingsraad. Staat er echter dat de werkgever bij ziekte twee wachtdagen kan inhouden, dan vergt dat nog een besluit van de werkgever en zal hij de ondernemingsraad om instemming moeten vragen.

Afwijkende afspraken
Vaak wordt in een cao ook nog een ‘bovenwettelijke’ rol aan de ondernemingsraad toebedeeld. Dit is mogelijk op grond van de WOR, waarin staat dat de ondernemingsraad in de cao verdere bevoegdheden kunnen worden toegekend. Zo kan bijvoorbeeld in de cao staan dat de arbeidstijdenregeling geldt uit de cao, behalve wanneer er met de ondernemingsraad andere afspraken worden gemaakt, of dat er met de or afspraken kunnen worden gemaakt over de reiskostenvergoeding die afwijken van de cao. Het is voor ondernemingsraden van groot belang om na te gaan of er extra bevoegdheden aan hem worden toebedeeld in de van toepassing zijnde cao.

Primaire arbeidsvoorwaarden of niet?
De ondernemingsraad heeft geen wettelijke bevoegdheden op het terrein van de primaire arbeidsvoorwaarden. Dit is het standpunt van de wetgever en dit is ook een aantal keren bevestigd door de rechter. Onder de primaire arbeidsvoorwaarden worden verstaan de hoogte van de beloning en de omvang (duur) van de arbeid. Deze worden geacht onderwerp van bespreking te zijn in het overleg tussen de vakbonden en de werkgevers. Zo zal een werkgever de OR niet om instemming hoeven te vragen wanneer hij het aantal vakantiedagen wil verminderen. Maar wel als het gaat om de wijze van opname van die dagen. Van een instemmingsrecht is ook geen sprake wanneer de werkgever de salarissen wil wijzigen. Maar wel als het gaat om een wijziging van het systeem op basis waarvan dat salaris tot stand komt. In gerechtelijke procedures komt geregeld de vraag aan de orde of een bepaald besluit betrekking heeft op een primaire arbeidsvoorwaarde of juist niet.
Zo was het bijvoorbeeld de vraag of de afschaffing van de automatische prijscompensatie de hoogte van het loon betrof, of dat dit een wijziging was van het beloningssysteem. Voor beide standpunten valt wat te zeggen. Dat bleek ook uit de uitspraken van twee rechters: de ene kantonrechter vond het besluit instemmingsplichtig omdat het ging om een wijziging van het beloningssysteem. De andere kantonrechter juist niet, omdat hij het bij uitstek een besluit vond op het terrein van de primaire arbeidsvoorwaarden.

De ondernemingsovereenkomst
Speelt de ondernemingsraad dan nooit een rol bij de totstandkoming van de arbeidsvoorwaarden? Bemoeienis van de OR op dit terrein is wel mogelijk wanneer daarover afspraken tussen de betrokken partijen worden gemaakt. In toenemende mate is dat het geval, vooral bij bedrijven waar de vakbonden niet of nauwelijks leden hebben en waar geen cao van toepassing is. Aan de ondernemingsraad kunnen bovenwettelijke bevoegdheden worden toegekend die vervolgens worden vastgelegd in een ondernemingsovereenkomst (tussen de ondernemer en de ondernemingsraad). In zo’n overeenkomst wordt bijvoorbeeld afgesproken dat de arbeidsvoorwaarden in overleg met de OR tot stand komen, en dat deze alleen zullen worden gewijzigd nadat overeenstemming is bereikt met de OR. Of dat over alle arbeidsvoorwaardelijke regelingen om instemming zal worden gevraagd aan de ondernemingsraad, los van de vraag of dit moet volgens de wet.

Arbeidsvoorwaardenoverleg
Wanneer de ondernemingsraad deze rol op zich neemt, is het zaak om ook goede afspraken te maken over de positie van de leden van de ondernemingsraad die het arbeidsvoorwaardenoverleg voeren. Zij moeten een onafhankelijke positie kunnen innemen ten opzichte van de werkgever met wie zij onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden. De afspraken kunnen ook gelden voor de inhuur door de ondernemingsraad van deskundigheid op dit terrein. Verder zal zoveel mogelijk moeten worden geregeld dat de (door de ondernemingsraad afgesproken) arbeidsvoorwaarden deel uitmaken van de arbeidsovereenkomsten van de werknemers in het bedrijf. Dit is mogelijk, maar is ingewikkelder dan bij een cao. De ondernemingsraad die een rol wil spelen bij de arbeidsvoorwaarden zal zich ervan moeten vergewissen of alle hiervoor genoemde zaken op afdoende wijze zijn geregeld.

Reeks: Het instemmingsrecht onder de loep
1. Wat valt onder het instemmingsrecht?
2. Het instemmingstraject
3. Afspraken en interpretatie

Deel dit artikel

Besproken rechtsgebieden

Lees meer over de auteurs

Hebt u een vraag?

Neem contact met ons op of laat uw gegevens achter, zodat we u kunnen bellen.

Laat ons u bellen