Onbekend terrein
Voorgenomen besluiten over belangrijke milieumaatregelen moet de OR voorgelegd krijgen ter advisering. Dat staat sinds 1998 in artikel 25 WOR . Gebeurt dat ook?
Krijgt dit adviesrecht wel voldoende invulling? Er is in ieder geval nooit een juridische procedure over gevoerd, en ook in de praktijk lijkt dit adviesrecht niet van de grond te komen. Vreemd, in een tijd dat maatregelen om het klimaat en het milieu te beschermen hoog op de agenda staan.
1: Milieu en de OR: aanpassing van de WOR
In 1998 is de WOR op een aantal punten aangepast. Onder meer werd in artikel 28 WOR de zorgtaak van de ondernemingsraad toegevoegd, wat betreft de zorg van de onder neming voor het milieu. Daarmee werd het advies van de SER opgevolgd. De regering volgde dit advies van de SER op, maar ging zelf nog een stap verder: de lijst van adviesplichtige besluiten werd uitgebreid met belangrijke maatregelen rond de zorg van de onderneming voor het milieu. Dit omdat de ondernemingsraad ook een rol moet kunnen spelen bij initiatieven van de ondernemer op het gebied van de milieuzorg van de onderneming. Sindsdien luidt het adviesrecht dat een ondernemingsraad in de gelegenheid gesteld moet Worden advies uit te brengen over elk door de ondernemer voorgenomen besluit tot “het treffen van een belangrijke maatregel in verband met de zorg van de onderneming voor het milieu, waaronder begrepen het treffen of wijzigen van een beleidsmatige, organisatorische en administratieve voorziening in verband met het milieu” (artikel 25 lid 1 sub L WOR).
2: Uitleg van deze bepaling in kaders van de WOR
De vraag is hoe dit adviesrecht moet Worden uitgelegd binnen de systematiek van de WOR.
Besluiten met een meervoudig doel
Als een ondernemer een filter plaatst om uitstoot van schadelijke stoffen te voorkomen, zal er geen discussie zijn dat dit besluit gericht is op de zorg voor het milieu. Maar er zijn ook besluiten die meerdere doelen dienen. Bijvoorbeeld een ondernemer die (vanwege een teruglopende omzet) besluit te gaan inkrimpen en daarom de mogelijk heden van thuiswerk wil vergroten. En ook een nieuw bedrijfspand kiest op een locatie met minder parkeerplaatsen maar goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Dit alles om kosten te besparen. Dit besluit heeft onmiskenbaar ook een positieve uitwerking op de zorg van de onderneming voor het milieu, onder meer omdat de CO2-uitstoot door minder autokilometers zal teruglopen.
De doelstelling van de ondernemer voor het nemen van het besluit, is een belangrijk uitgangspunt voor de vraag of over een besluit advies moet worden gevraagd. Dit volgt uit de rechtspraak. Bij maatregelen met gevolgen voor het milieu, zal de milieudoelstelling vaak niet het enige doel zijn Uit het voorbeeld blijkt dat die zorg voor het milieu wel mede een doel kan zijn van het besluit.
Daarom zou bij de interpretatie van dit adviesrecht niet moeten worden uitgaan van een enkelvoudige doelredenering. Wanneer de ondernemer verschillende doelen ten grondslag legt aan een besluit, waaronder óók het bevorderen van de zorg van de onderneming voor het milieu, kan dit tot gevolg hebben dat de ondernemingsraad een adviesrecht heeft.
‘Belangrijk’
De wet stelt als eis dat het wel moet gaan om een ‘belangrijke’ maatregel in verband met de milieuzorg. Over de vraag hoe het begrip ‘belangrijk’ in relatie tot milieuzorg moet worden geïnterpreteerd, bestaat nog geen rechtspraak. Meestal wordt het begrip getoetst aan de omvang en aard van de personele gevolgen, de omvang van de financiële belasting van de onderneming, de omvang van de gevolgen voor de bevoegdheidsverdeling enz. Maar al deze elementen zijn niet goed toepasbaar bij deze wetsbepaling. Het ligt meer voor de hand om ‘belangrijk’ te interpreteren aan de hand van de impact die de maatregel zal hebben voor de zorg van de onderneming voor het milieu.
Beleidsmatige voorzieningen
Dit deel van de wetsbepaling is nogal merkwaardig: ‘…waaronder begrepen het treffen of wijzigen van een beleidsmatige, organisatorische en administratieve voorziening in verband met het milieu’.
In artikel 25 lid 1 WOR worden concrete voorgenomen besluiten opgesomd die onder het adviesrecht vallen. Juist beleidsmatige besluiten vallen hier niet onder. En nu staat in het adviesrecht over het milieu opeens ‘beleidsmatig voorzieningen’. In de wetsgeschiedenis Wordt het vooral toegelicht als een van de elementen die behoren tot het milieuzorgsysteem. Maar ook is toegelicht dat bij je ‘beleidsmatige voorzieningen’ kunt denken aan het vaststellen van milieuplannen en -programma’s. Dit duidt erop dat milieuplannen toch eronder kunnen vallen. In de rechtspraak is geen verdere duidelijkheid te vinden over de interpretatie van dit begrip.
3: De verplichtingen van ondernemingen voor de zorg voor het milieu sinds 1998
Sinds 1998 zijn de verplichtingen voor ondernemers over de zorg voor het milieu fors gegroeid. Twee voorbeelden:
– In de aanpassingen van de corporate governance code 2022 per 1 januari 2023, staat dat vennootschappen als onderdeel van hun strategie voor langetermijn-waardecreatie een heldere strategie moeten formuleren op het terrein van het milieu. Zij dienen daarover ook concrete doelstellingen te formuleren (best practice bepaling 1.1.1).
– Het Klimaatakkoord bevat veel afspraken die nadere uitwerking gaan krijgen. Zo is afgesproken dat organisaties van 100 werknemers of meer een norm opgelegd krijgen om hun woon-werk en zakelijke verkeer schoner te maken. Doel is het bewust kiezen voor duurzame mobiliteit en daarmee minder broeikasgassen in het verkeer. Als organisaties goed op koers liggen, blijft het bij rapporteren. Als het niet lukt, wordt er vanaf 2026 een emissiegrenswaarde per werkgever opgesteld op straffe van een boete.
Deze en andere voorbeelden tonen dat de eisen aan ondernemingen om verantwoording af te leggen over hun milieu-impact fors zijn toegenomen. Evenals de verplichting om milieudoelstellingen te formuleren en inzicht te geven in hoe deze worden bereikt. Ook de Europese en Nederlandse klimaatdoelstellingen (met onder meer een CO2-reductie van 50% in 2030) zullen naar verwachting een behoorlijke impact hebben op alle ondernemingen, in het bijzonder in de industrie.
4: Betekenis voor adviesrecht over zorg voor milieu anno 2023
Het adviesrecht op het terrein van het milieu is sinds 1998 niet van de grond gekomen. Door de klimaatdoelstellingen en de verplichtingen voor ondernemers zal dit naar verwachting gaan veranderen. De ondernemer zal steeds vaker milieudoelstellingen (moeten) aanvoeren als beweeg redenen voor een voorgenomen besluit. Alleen zo is inzichtelijk te maken dat bepaalde besluiten ook bedoeld zijn om bij te dragen aan de langetermijn-doelen om de impact-milieu van de onderneming te verminderen, zoals door de ondernemer geformuleerd. En daar komt dan ook gelijk de rol van de or om de hoek kijken. Voor ondernemingsraden die behoefte hebben om het milieubeleid een belangrijk onderwerp van overleg te maken, biedt dit adviesrecht ruime aanknopingspunten. Het was tot nu toe een onbekend terrein; dit kan in de nabije toekomst veranderen.
